JavaScript là gì? Tổng quan về ngôn ngữ lập trình phổ biến nhất hiện nay

Tổng quan nội dung

 

• Khái niệm JavaScript: Là ngôn ngữ lập trình bậc cao với nhiều ưu điểm vượt trội.

 

• Vai trò trong phát triển web: Cùng HTML và CSS, JS là một trong ba trụ cột chính của website hiện đại.

 

• Lịch sử ra đời: Từ tên gọi ban đầu Mocha, sau đổi thành LiveScript và cuối cùng là JavaScript – phiên bản được chuẩn hóa qua ECMAScript.

 

• Ứng dụng: Dùng để thay đổi nội dung, thuộc tính HTML, định dạng CSS, ẩn/hiện các phần tử trên trang web.

 

• Các khái niệm liên quan: Framework, thư viện, TypeScript, client-side script, file .JS, v.v...

 

• Framework JavaScript: Giới thiệu các framework phổ biến giúp tăng tốc phát triển web.

 

• Cách hoạt động: Giải thích JavaScript được nhúng, thực thi như thế nào trong trình duyệt.

 

• Ưu và nhược điểm: Nêu rõ thế mạnh và hạn chế của JavaScript trong thực tế.

 

JavaScript là gì?

 

JavaScript (JS) là ngôn ngữ lập trình bậc cao được dùng phổ biến nhất hiện nay trong việc tạo các trang web tương tác. JS thường được nhúng vào mã HTML để giúp website trở nên linh hoạt và sinh động hơn.

 

JavaScript không chỉ hoạt động ở phía người dùng (client-side) mà còn có thể chạy ở phía máy chủ thông qua Node.js, giúp tạo nên những ứng dụng web động.

 

 

Ba thành phần chính khi xây dựng một website:

 

• HTML: Xây dựng cấu trúc và bố cục trang web.

 

• CSS: Đảm nhiệm phần thiết kế, màu sắc và định dạng giao diện.

 

• JavaScript: Thêm sự tương tác và các hiệu ứng động cho trang web.

 

Lịch sử phát triển của JavaScript

 

JavaScript được Brendan Eich phát triển tại Netscape vào những năm 1990, ban đầu mang tên Mocha, sau đó đổi thành LiveScript, và cuối cùng là JavaScript – cái tên được giữ đến nay.

 

Để thống nhất cú pháp và cách hoạt động, JavaScript được chuẩn hóa thành ECMAScript (ES).

 

• ES2 (1998) và ES3 (1999) là hai phiên bản nền tảng được các trình duyệt hỗ trợ mạnh mẽ.

 

 

Từ năm 2016, JavaScript đã có mặt trên hơn 90% website toàn cầu, trở thành ngôn ngữ không thể thiếu trong lập trình web. Hầu hết các hiệu ứng động bạn thấy – như slide ảnh, menu xổ xuống, hiệu ứng cuộn mượt – đều được tạo bởi JavaScript.

 

JavaScript dùng để làm gì?

 

1. Thay đổi nội dung HTML

 

2. Thay đổi thuộc tính HTML

 

Thay đổi nội dung, hình ảnh, hoặc trạng thái của phần tử HTML bằng JS.

 

3. Thay đổi kiểu dáng CSS

4. Ẩn phần tử HTML

5. Hiển thị lại phần tử HTML

 

 

Các khái niệm liên quan đến JavaScript

 

JavaScript Framework

 

Framework là bộ khung được xây dựng sẵn từ JavaScript, giúp lập trình viên phát triển nhanh hơn.
Một số framework phổ biến:

 

• React.js: Dùng để xây dựng giao diện web và mobile.

 

• Node.js: Xây dựng ứng dụng phía máy chủ.

 

• Angular: Tạo ứng dụng Single Page (SPA).

 

Client-side JavaScript

 

Là dạng JS chạy trực tiếp trên trình duyệt người dùng, cho phép trang web phản hồi nhanh và tương tác trực tiếp mà không cần tải lại toàn bộ trang.

 

TypeScript

 

TypeScript là phần mở rộng của JavaScript do Microsoft phát triển. Nó thêm cú pháp khai báo kiểu dữ liệu, giúp phát hiện lỗi sớm hơn trong quá trình viết mã. Code TypeScript có thể biên dịch sang JavaScript và tương thích với các thư viện JS hiện có.

 

Thư viện JavaScript

 

Thư viện JS là tập hợp các đoạn mã có sẵn giúp đơn giản hóa việc lập trình.

Ví dụ:

 

• jQuery: Dễ dàng thao tác DOM và hiệu ứng.

 

• Chart.js: Tạo biểu đồ trực quan.

 

• Date.js, Sylvester: Hỗ trợ toán học, thời gian và xử lý chuỗi.

 

Thư viện giúp tiết kiệm thời gian bằng cách sử dụng lại các đoạn code đã được tối ưu và kiểm thử.

 

Khung (Framework) JavaScript

 

Khung JS là nền tảng phát triển toàn diện hơn thư viện, cung cấp cấu trúc tổng thể cho ứng dụng.
Ví dụ:

 

• AngularJS: Phát triển ứng dụng web phức tạp.

 

• React Native: Dành cho ứng dụng di động.

 

• Node.js: Xây dựng ứng dụng phía server.

 

Thuộc tính type="text/javascript"

 

Khi khai báo thẻ <script>, thuộc tính này dùng để xác định nội dung bên trong là mã JavaScript. Nếu bỏ qua, trình duyệt vẫn hiểu ngầm là text/javascript.

 

File .JS là gì?

 

File .js là tệp chứa mã JavaScript được tách riêng khỏi HTML để dễ quản lý. Các tệp này thường chứa các hàm, sự kiện, hoặc hiệu ứng dùng cho toàn trang.

 

Các Framework JavaScript phổ biến hiện nay

 

Front-end Framework

 

• React.js

 

• Angular

 

• Vue.js

 

• Next.js

 

Back-end Framework

 

• Node.js

 

• Express.js

 

• Backbone.js

 

• Meteor.js

 

Framework cho ứng dụng Mobile

 

• Electron.js

 

• React Native

 

• Cordova

 

• Expo

 

Cách JavaScript hoạt động trên trang web

 

JavaScript có thể:

 

• Nhúng trực tiếp vào trong HTML

       hoặc

• Liên kết từ file ngoài thông qua thẻ <script src="...">.

 

Khi người dùng mở trang web, JS được tải xuống và thực thi ở phía trình duyệt (client-side) thay vì trên máy chủ.

 

Nếu tắt JavaScript trên trình duyệt, bạn sẽ thấy trang web trở nên tĩnh và mất nhiều chức năng tương tác – điều này chứng minh tầm quan trọng của JS trong trải nghiệm web hiện đại.

 

Ưu điểm của JavaScript

 

• Cú pháp dễ học, thân thiện với người mới.

 

• Dễ phát hiện và sửa lỗi.

 

• Không cần trình biên dịch, chạy trực tiếp trên trình duyệt.

 

• Hỗ trợ đa nền tảng, đa trình duyệt.

 

• Tốc độ thực thi nhanh và nhẹ.

 

• Cải thiện trải nghiệm người dùng nhờ khả năng tương tác mạnh mẽ.

 

• Hỗ trợ kiểm tra dữ liệu đầu vào trước khi gửi đến server.

 

• Tích hợp nhiều thành phần giao diện phong phú (drag-drop, slider,...).

 

Nhược điểm của JavaScript

 

• Dễ bị lợi dụng để chèn mã độc.

 

• Không thể đọc/ghi file trực tiếp do giới hạn bảo mật.

 

• Code lớn có thể gây chậm tải trang.

 

• Mỗi thiết bị/trình duyệt có thể xử lý JS khác nhau.

 

• Không hỗ trợ đa luồng hoặc xử lý song song.

 

• Không thể hoạt động nếu JavaScript bị tắt trên trình duyệt.